خطوط لوله نیز مسئول انتقال نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی از میادین تولیدی به پالایشگاه‌ها و مراکز مصرف هستند. ارزش این زیرساخت‌ها تنها در ظرفیت بالای انتقال نیست، بلکه در پایداری، ایمنی و طول عمر پروژه‌ها نیز نهفته است.

در کشوری مانند ایران که دومین ذخایر گاز طبیعی و چهارمین ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد، بیش از ده‌ها هزار کیلومتر خط لوله در حال بهره‌برداری است. این خطوط سرمایه‌های ملی محسوب می‌شوند و کوچک‌ترین حادثه یا شکست در آن‌ها می‌تواند خسارات میلیاردی به همراه داشته باشد. به همین دلیل، بازرسی و مانیتورینگ مداوم خطوط لوله نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.

مانیتورینگ و پایش دائمی خطوط لوله کمک می‌کند مشکلات در مراحل اولیه شناسایی شوند و قبل از تبدیل شدن به بحران، رفع گردند. به‌طور مشابه، بازرسی‌های دوره‌ای بر اساس استانداردهای بین‌المللی، ابزار اصلی برای تضمین سلامت فیزیکی لوله‌ها هستند. ترکیب این دو (بازرسی + مانیتورینگ) می‌تواند عمر مفید پروژه‌های انتقال را چندین سال افزایش دهد.

---

چالش‌های اصلی در بهره‌برداری از خطوط لوله

۱. خوردگی داخلی و خارجی

خوردگی یکی از بزرگ‌ترین دشمنان خطوط لوله است. تماس فلز با رطوبت، خاک، مواد شیمیایی یا ترکیبات خورنده موجود در سیال باعث فرسایش تدریجی لوله می‌شود.

• خوردگی داخلی: ناشی از ترکیبات سولفور، دی‌اکسید کربن یا رطوبت موجود در گاز و نفت.
• خوردگی خارجی: به علت شرایط محیطی، رطوبت خاک و واکنش‌های الکتروشیمیایی.

اگر خوردگی کنترل نشود، به مرور دیواره لوله نازک شده و نهایتاً شکست رخ می‌دهد.

۲. نشتی و شکست لوله

نشتی حتی در مقیاس کوچک می‌تواند علاوه بر اتلاف اقتصادی، باعث آلودگی محیط‌زیست و ایجاد خطرات ایمنی شود. در برخی موارد، ترک‌های ریز (Cracks) در لوله‌ها به‌مرور گسترش پیدا کرده و منجر به شکست‌های ناگهانی و فاجعه‌بار می‌شوند.

۳. تهدیدات مکانیکی

برخورد ماشین‌آلات سنگین، عملیات حفاری غیراصولی، یا حتی زمین‌لرزه و رانش زمین می‌تواند سلامت لوله‌ها را تهدید کند. خطوط لوله مدفون در زیر خاک، در معرض آسیب‌های مکانیکی بیشتری هستند.

۴. رسوبات و آلودگی داخلی

تجمع ذرات جامد یا مایعات همراه درون خطوط لوله باعث کاهش قطر مؤثر و افزایش افت فشار می‌شود. این موضوع علاوه بر کاهش راندمان، به تجهیزات پمپاژ و کمپرسور فشار مضاعف وارد می‌کند.

۵. تهدیدات امنیتی و خرابکاری

در برخی مناطق، خطوط لوله هدف حملات خرابکارانه یا سرقت سوخت قرار می‌گیرند. بدون مانیتورینگ دقیق، شناسایی سریع این تهدیدات دشوار خواهد بود.

---

ضرورت بازرسی خطوط لوله

بازرسی به معنای بررسی دقیق وضعیت فیزیکی و عملکردی خطوط لوله برای شناسایی مشکلات بالقوه است. دلایل اصلی ضرورت بازرسی عبارت‌اند از:

۱. پیشگیری از حوادث پرهزینه

یک شکست در خط لوله می‌تواند میلیون‌ها دلار خسارت مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کند. بازرسی منظم احتمال وقوع چنین حوادثی را به‌شدت کاهش می‌دهد.

۲. افزایش طول عمر عملیاتی پروژه‌ها

خط لوله‌ای که به‌طور منظم بازرسی و نگهداری شود، می‌تواند دهه‌ها بیشتر از خطی که بدون پایش رها شده کار کند. این موضوع در پروژه‌های ملی و سرمایه‌بر مانند انتقال گاز حیاتی است.

۳. رعایت الزامات قانونی و استانداردها

اغلب کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، بازرسی دوره‌ای خطوط لوله را الزامی کرده‌اند. رعایت این الزامات علاوه بر افزایش ایمنی، مانع از بروز مشکلات حقوقی و جرایم سنگین می‌شود.

۴. بهبود راندمان شبکه انتقال

بازرسی به شناسایی مشکلاتی مانند نشتی‌های کوچک، انسداد یا افت فشار غیرعادی کمک می‌کند. رفع این مشکلات باعث بهبود راندمان و کاهش هزینه‌های عملیاتی خواهد شد.